Definicja NAFLD
Po raz pierwszy termin „niealkoholowego stłuszczenie wątroby” w skrócie NAFLD został użyty w 1980 roku przez Ludwiga. Opisano wówczas, że jest to schorzenie wątroby charakteryzujące się nadmiernym gromadzeniem lipidów w hepatocytach i dotyczy osób nie nadużywających alkoholu (w dawce mniejszej niż 20 g/alkoholu etylowego/dzień). Warto dodać, że obraz histologiczny osoby z alkoholowym stłuszczeniem wątroby i pacjenta z NAFLD jest trudny do rozróżnienia. NAFLD może przybierać formę prostą, bez objawów uszkodzenia komórek wątrobowych oraz bardziej złożone stłuszczenie ze stanem zapalnym i zwłóknieniem. W normalnych warunkach fizjologicznych lipidy gromadzące się w wątrobie stanowią ok. 3-5% jej całkowitej masy. W przypadku prostego stłuszczenia wątroby ilość tłuszczów przekracza 5%, z czego większość stanowią triacyloglicerole (TG).
Epidemiologia
NAFLD należy do jednych z najczęściej diagnozowanych schorzeń wątroby na świecie. Wyniki badań przeprowadzonych w różnych częściach świata wykazały, że ryzyko wystąpienia tej choroby może różnić się w zależności od regionu zamieszkania.
Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych pokazały, że ta choroba może dotyczyć 20-40% ich mieszkańców. Z kolei dane medyczne w Chinach wskazują, że w ich populacji zachorowalność na NAFLD jest stosunkowo niska i wynosi ok.15%. W populacji hinduskiej ryzyko zachorowania ocenia się na 9-32%. Wyniki badania przeprowadzonego u 1300 mieszkańców Europy, z 14 krajów pokazały, że średnie ryzyko zachorowania wśród europejskiej populacji może wynosić nawet 33%. Powstanie i progresja NAFLD jest ściśle związana z nadmiarem tkanki tłuszczowej oraz występowaniem insulinooporności i w efekcie cukrzycy typu 2. Dane pochodzące z Wielkiej Brytanii pokazują, że w ich populacji prawie u połowy osób cierpiących na cukrzycę typu 2 rozwinie się niealkoholowe stłuszczenie wątroby. W innym badaniu przeprowadzonym na mieszkańcach Włoch, wyniki pokazały że to ryzyko jest jeszcze większe i wynosi prawie 70%. Warto odnotować także pewne polskie badanie, do którego włączono 50-cio osobową grupę pacjentów z otyłością. Wyniki pokazały, że ryzyko wystąpienia stłuszczenia wątroby wśród tych osób wynosi, aż 78%.
Patomechanizm
Wiele różnych czynników wpływa na mechanizm rozwoju tej choroby. Należą do nich: zaburzenia metabolizmu tkanki tłuszczowej, stres oksydacyjny, przewlekły stan zapalny, dysfunkcja pracy mitochondriów, dysbioza mikroorganizmów oraz czynniki genetyczne.
Ze względu na charakter wieloczynnikowy patomechanizmu tego zaburzenia wykreowano tzw. teorię wielu trafień. Polega ona na tym, że za główną przyczynę warunkującą rozwój tej choroby uznaje się insulinooporność, która uruchamia kaskadę innych zaburzeń.
Insulinooporność powoduje, że poziom glukozy we krwi jest stale podwyższony. W efekcie tego organizm dążąc do redukcji stężenia glukozy zaczyna w nadmiernej ilości wytwarzać insulinę. Taka hiperinsulinemia stymuluje syntezę kwasów tłuszczowych w wątrobie, czego efektem jest jej stłuszczenie. Skutkiem insulinooporności jest także nadmierne wytwarzanie adipokin i cytokin prozapalnych w tkance tłuszczowej. Procesy te są odpowiedzialne z odkładanie się trójglicerydów w miąższu wątroby i odpowiadają za dalszy rozwój stłuszczenia. Jak bardzo jest to złożony problem i jak wielka istnieje sieć powiązań przedstawia poniższa ilustracja :
Leczenie NAFLD
Proces leczenia niealkoholowego stłuszczenia wątroby (NAFLD) powinien polegać na eliminacji wszystkich czynników patogennych. Głównym celem jest zmniejszenie stresu oksydacyjnego oraz zwiększenie wrażliwości komórek na insulinę. Do podstawowych zaleceń dla pacjentów należy przede wszystkim zadbanie o odpowiednią dietę i włączenie aktywności fizycznej, których konsekwencją będzie redukcja masy ciała.
Wyniki badań pokazują, że zmniejszenie masy ciała o 5–20% skutkuje redukcją tłuszczu wątrobowego w granicach 40–80%. Wdrożenie diety redukcyjnej u osób z nadwagą i otyłością nie powinno, jednak wiązać się z gwałtownym spadkiem masy ciała. Odpowiednia redukcja powinna zachodzić w granicach utraty 0,5-1 kg/tydzień do czasu uzyskania przez pacjentów prawidłowej masy ciała.
Literatura:
- Bugianesi E., Bellentani S., Bedogni G., Tiribelli C.; Fatty Liver Italian Network: Clinical update on non-alcoholic fatty liver disease and steatohepatitis. Ann. Hepatol., 2008; 7: 157–160
- Interna Szczeklika, Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017
- Maciejewska D., Stachowska E., Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD) – epidemia XXI wieku, Postepy Hig Med Dosw (online), 2018; 72: 659-670
- Shah K., Stufflebam A., Hilton T.N. i wsp.: Diet and exercise interventions reduce intrahepatic fat content and improve insulin sensitivity in obese older adults. Obesity (Silver Spring), 2009; 17: 2162–2168